Yürüyen Merdiven

         Yürüyen Merdiven/Yol Nedir ? Neden Kullanılır ?

         Yürüyen merdiven, aşağı ve yukarı yönde insan taşımaya yarayan, basamaklı, sonsuz hareketli, elektrik tahrikli ünitedir. Yürüyen yol ise, aynı ya da farklı trafik düzeylerine yolcu taşımaya yarayan, sonsuz hareketli yürüme yollu (paletler, yol), elektrik tahrikli ünitedir.

         Yürüyen merdiven/yol sistemleri insan naklinde her yönüyle emsalsiz bir vasıtadır. Özellikleri arasında az yer kaplaması, güvenilirliği, büyük kitlelere aynı anda ve kesintisiz hitap etmesi, hızı, zaman tasarrufu ve dış görünümünün estetiğini sayabiliriz. Yürüyen merdiven sistemlerinin aynı zamanda asansör sistemleriyle de desteklenmesi gerekir. Bunun nedeni çok yaşlı, çocuk arabalı ya da bedensel engelli kimselerin basamak seçerken zorluk çekmeleridir. Bu durumdaki kişiler için özel yürüyen merdivenler üretilmekle birlikte yaygın değildir. Yürüyen merdiven/yollar, günümüzde insan trafiğinin bulunduğu iş merkezleri, büyük mağazalar, süper marketler, demir yolu istasyonları, havaalanları, okullar, hastaneler, fabrikalar, oteller, restoranlar ve dik eğimli tepeler vs. yerlerde insan naklinin sürekli ve güvenli olarak sağlanması için yaygın olarak kullanılmaktadır. Büyük toplulukların belli sürelerde ulaşımının sağlanması gereken tiyatro, spor merkezi, sergi sarayları gibi yapılarda yürüyen merdivenlerin etkin olarak kullanıldığı yerler arasında sayılabilir. Ayrıca büyük sergi saraylarında, havaalanlarında, metrolarda yürüyen merdivenlerin yanında özel bir hâli olan yürüyen yollar da kullanılmaktadır. Mimari ve kullanım amacına göre basamaksız, spiral, özürlüler ve tekerlekli sandalye kullananlar için ise özel tasarımlı yürüyen merdivenler, yolcunun hareketini destekleyen ve maksimum güvenlik sağlayan bir sistem olarak insanların hizmetine sunulmuştur. Yürüyen merdivenlerin görevi, insanları sürekli bir kattan diğer kata güvenle taşımaktır. Günümüzde yürüyen merdivenler kadar olmasa da yürüyen yollar da kullanılmaktadır. Yürüyen yollar, yürüyen merdivenlerin özel bir durumu olarak yürüyen merdivenlerin tüm avantajlarını sağlaması yanında basamak içermemesi nedeniyle bagaj, bavul ve alışveriş arabalarının taşınması açısından çok uygundur. Yürüyen yolların diğer bir avantajı ise düz alanda yolcu ve yük taşınmasına olanak sağlamasıdır. Yürüyen yollar ile yürüyen merdivenler arasındaki farkı şu şekilde açıklayabiliriz: İletme yüksekliğinin 3-6 metre olduğu yerlerde (örneğin katlar arası) yürüyen merdiven, uzun yol ve daha az tırmanma yüksekliği ya da düz yollar için yürüyen yol kullanılır.

 

         Yürüyen Merdiven Nasıl Ortaya Çıkmıştır ?

         İlk yürüyen merdiven Worl Fair Ground’da Chicago’da 1892 yılında yerleştirildi. Jesse W.Reno tarafından gerçekleştirilen yürüyen merdivenin ilk kullanıldığı yer ise Coney Island’dır. 1896 yılında Old Iron Pier binasına yerleştirilen yürüyen merdiven her biri 100 mm genişliğinde ve 600 mm uzunluğunda parçalardan oluşan bir konveyör yardımıyla çalışmaktaydı. Bu patent, yürüyen merdiveni oluşturan düzlemleri bu düzlemlere paralel konumda olan tek bir zincirle tahrik etme esasına göre tasarlanmıştı. Bu yürüyen merdiven yatay ile 25 derecelik bir açısı, sabit bir tırabzanı ve kat düzlemlerine çıkış kısımlarında tarak plakaları vardı. Üçgen şekilli bir platformu destek alan bu rampa en üst ve en alt kısımlardaki dişlilere sarılı bir kayış vasıtasıyla hareket etmekteydi. İlk modern yürüyen merdiven patenti 1892 yılında George H.Wheeler tarafından alınmıştır. Wheeler patenti almasına rağmen hakları 1898 yılında Charles D. Seeburger’e devretti. Seeburger’in geliştirdiği modelin ilk denemeleri 1899 yılında New York’ta bulunan Otis Elevator Co. firmasının tesislerinde gerçekleştirildi. Seeburger’in yürüyen merdivenin ilk kullanımı 1900 yılında Paris Fuarı’nda gerçekleşti. İngiltere’de Seeburger’in dizaynı olan ve 13 metre uzunluğundaki ilk yürüyen merdiven ise 1911 yılında Londra’da Earls Court metro istasyonunda hizmete girmiştir. Seeburger tarafından geliştirilen 7 m çapında ve 10,7 metre tırmanma yüksekliğindeki ilk spiral yürüyen merdiven 1906 yılında patent alınarak Londra metrosunda kullanılmaya başlanmış ancak 1911 yılında kaldırılmıştır. Yürüyen merdiven anlamındaki “Escalator” ismi ilk defa 1912’de Otis Elevator Company tarafından bir reklam broşüründe kullanılmıştır. Modern anlamdaki ilk yürüyen merdiven 1960’lı yıllarda dikkati çekti ve 1970’li yılların sonlarında ise yürüyen merdivenler ile ilgili gelişmeler hız kazandı. Bu dönemdeki yürüyen merdivenlerin giriş hızı yaklaşık 0,5m/sn., yolcu taşıma hızı 7m/sn. ve yolculuk sona ererken çıkış hızı tekrar 0,5m/sn. olmaktaydı. Bu uygulamalarda tırabzan hızının yürüyen hızına, basamak pozisyonunun ve hızlarının birbirlerine uyumu vb. birçok özelliğin tekrar gözden geçirilmesi gerekliydi. Bu gelişmeler tamamlandığında yürüyen merdiven/yol ile 60 ile 600 metre arasındaki mesafelerin düşey olarak kat edilmesi olanaklı hâle gelmişti. Mesafeler dikkate alındığında otomatik olarak hareket eden bu taşıma sistemi optimum bir çözüm sağlamıştır.

 

         Yürüyen Merdiven Montajı

         Yürüyen merdiven ve bandın projelendirmesi ve montaj (yerleşim) işlemi düşeydeki yükseklik artışının belirlenmesi, yürüyen merdivene alt veya üst yaya giriş hacminin belirlenmesi, üst ve alt çalışma noktalarının teşkil edilmesi adımları ile başlamaktadır. Bir yürüyen merdiven üst, alt ve orta bölümden oluşur. Alt bölümde basamak girişi, sabit alt platform, basmak düzleştirme sistemi bulunur. Üst kısımda ise sabit üst platform, elektrikli tahrik motoru, kontrol mekanizması bulunur. Orta kısım sınırlar dâhilinde istenilen uzunlukta olup basamaklar, yan paneller, destekler ile hareketli tırabzanların uzunca bir kısmına sahiptir. Eğim değerleri üretici firma ve tesisin kurulacağı ülke normları ile merdivenin kullanılacağı yapının koşullarına bağlıdır. Yürüyen merdivenler genelde 30 derecelik bir eğim açısında kuruldukları için çalışma noktaları arsındaki uzaklık genellikle kot farkının 1,732 katı olmaktadır. Her iki çalışma noktası kurularak üreticinin kendine özgü standart yer hacim koşulları kapsamında gerekli taşıyıcı elamanların yapı içine yerleştirilmeleri sağlanmalıdır. Bu taşıyıcı elamanlara gelecek olan tepki kuvvetleri yürüyen merdivenin uzunluk ve genişliğine bağlıdır.

         Yürüyen merdiven ya da bandın yerleşim bölgesini belirlerken önce dikey yükseklik, daha sonra alt ve üst boşluklar dikkate alınır. Bir yürüyen merdiven projesi destek kirişi ve dış dekorasyonları da kapsar. Kuruluş yerinin belirlenmesinin ardından üretici firmanın belirlediği standart boyut ve hacimler yapı içinde sağlanıp uygun destekler yapıya ilave edilir. Bu desteklerin seçim ve montajında sistemin işletimi sırasında yapıya uygulayacağı maksimum kuvvetleri taşıyacak dayanımda olması esas alınmalıdır. Yüksekliğin 5,5 m’den fazla olduğunda üst ve alt kısımlara koyulan desteklere ilave olarak orta kısımda da bir destek gerekir.

         Montaj sırasında takip edilmesi önerilen işlem sırası aşağıda verilmiştir:

         İskelet montajı ve yerleştirilmesi

         Üst kısma tahrik grubunun kurulması

         Alt kısma zincir gergi arabasının yerleştirilmesi ve hizalanması

         Motorun üst kısma konulması ve hizalanması 

         Üst yan kolların montajı 

         Alt yan kolların montajı

         Tırabzan destek kollarını montajı

         Tırabzan yataklarının yerleştirilmesi

         Taban gerdirme mekanizmasının kurulması

         Sıva işleri için ara verilmesi

         Tahrik gurubunun hizalanması

         Motorun hizalanması

         Kontrol aletleri, elektrik kutusu ve panoların bağlanması

         Hat kol ve desteklerinin montajı

         Eğri hatların ve uzatma hatlarının yerleştirilmesi

         Yan duvar destek kol ve sütunlarının yerleştirilmesi

         Yağlayıcıların yerleştirilmesi

         Tırabzan zincir dişlisi ve zincirinin montajı

         Basamak zincirlerinin montajı

         Kırık zincir ve basamak kontrolü

         Zemin plakaları, giriş kapakları ve tarak plakalarının yerleştirilmesi 

         Tırabzanlar ve fırçaların montajı

         Yürüyen merdivenin çalıştırılıp denenmesi

         Basamakların denge ayarları ile yan plakaların montajı

Sistemin sağlıklı çalışması için bu işlemlerin doğru ve sağlam yapılması şarttır. İşçilikteki kalitenin sistemin toplam kalitesine etkisi büyüktür.

 

         Yürüyen Merdiven Modernizasyon ve Bakımı

         Yürüyen merdiven modernizasyonu, yeni teknolojiyi idare edebilmek, daha iyi performansa sahip olmak, güvenliği geliştirmek ve hatta estetiği güncel bir temyiz haline getirebilmek için yürüyen merdivenlerin kritik parçalarının yenilenmesi veya bakım sürecidir. Bunun için öncelikle bir yürüyen merdiven modernizasyon planının oluşturulması gerekir. Bu süreç, yürüyen merdivenin tüm bölümlerinin mevcut sahadaki kafes, kiriş ve dış cephe korkulukları haricinde modernleştirilmesini kapsar. Bu yapıldığında, yürüyen merdivene servisten çıkarılıncaya kadar koruyucu bakım yapılır. Bu süre zarfında yürüyen merdiven hizmet dışı kalır. Modernizasyonun miktarına, yürüyen merdivenlerin sayısına ve binanın büyüklüğüne bağlı olarak, tüm süreç birkaç ay sürebileceği gibi bir yıl da sürebilir.

         Modernizasyon süreci tamamlandığında, asansör servis şirketi yeni kurulan yürüyen merdiven veya yürüyen merdiven için varsa yapılması gereken bakımları tamamlamalıdır.